Imprimer cette page
vendredi, 28 janvier 2022 02:51

Haakakai o te ati o Tiu no Omoa - Légende de la tribu de Tiu - Fatu Iva

HAAKAKAI O TE ATI O TIU NO OMOA

 

1) - Te ati o Tiu, haakakaitia e François Peters

  I nā pō òmua, o te ati o Tiu te èka nei i Omoa. No te fiti e tāfai i tēnei kōèe iti a Tiu i uta o Hanavave, i hee ai te poì o Tiu i tai mai. Enā me tēnei ènata me i òto o te ati o Tiu, o Mahuike te inoa. Àmaìtia e te poì o Anainoa, aòè i koàna, pehitia te keâ, aòè à i koàna, ua tihe mai âtou i Omoa. Pēhea à i tēnei, e huke te umu.

  Oia te hua o te poì o Tiu, i ìte ai âtou i tēnei māhaì e tano nei i te kōuà. Eīa he tama a te hakaìki o Anainoa. No te mea tootahi te tama a te hakaìki, ua kamo âtou. Te heetia anatu o tēnei poì, kamo, ua hua i Omoa. Ma èià te tupu o tēnei tōua o Anainoa me Tiu. Mēìa he tama hakaìki, aê meitaì i te ènata vai noa e ùumi i te tama hakaìki, no to īa mana. Ua àve te poì i te tama hakaìki e haapaa i no he one. Ua ìna mākakatia, aòè à i mate. Aòè i tāfaitia, aòè i tuutia te vai. Oia nei te tumu o tēnei tōua.

  Ma muì mai, no te haametaù o te ūi, ua hanapētia te tama, ua fiti me i uta o Hanavave. Iho ma uta. Io tēnei taha peàutia o Faetitoi, e koìna te hana a te ènata. Ua hee me īa me te tau vāhana. Ua ūiūi no te ìte i hea te àvetia i ta īa tama. Ma hope mai, ua hee, tihe i tai, ua ìte i ta īa tama. Too, hua mai, hopuìa ta īa tama me he mou ènata haamaìmaì. Fāfītia i to he âèu. Fifiti anatu, ma èià te pohoè o hua tama, naò anatu.

  Ua ìte nā tāuà i Tauteoho, e nahu te tōua i Omoa. Ua faì i te ènata enā nahu te tōua. Enā te ati o Anainoa e fiti e tōua me te ati o Tiu. Aòè te ènata e hakaòno, he koìna te hana. I tēnei, oìoì aè e tōua, aê ìtetia hakaùa hua mou tāuà. Ua naò.

  E koìna aa te poì, ua hihina te tau tumuâkau. E haapiko te tau tumu èhi, a tahi a tuu, no èià, e tahi hee o te èhi me te keâ. No èià te fatifati o te tau tumuâkau. Me i èià i hiki ai Tiu. Te tihetia mai o te ati Anainoa, aê he ènata hakaùa. E tahi ènata e vai nei he kooūa matapō. U peàu teâ kooūa :

« Epō ôtou e ùumi ia ù, hakako to mua i te inoa fenua, ia pao ùumi ôtou ia ù. « 

U haahua atu te ati Anainoa :

« Umaha na mātou i ùumi ia òe ? He matapō ! »

« Me he mea aê ôtou e ùumi ia ù, aê ôtou e mau io tēnei fenua. E hina hakaùa ôtou i te tōua ma hope mai. A keì e tahi ùa keî, a veò ia ù te upoo i àò, a tahi a pehi me te keâ kiva ma ùna. »

O tēnei mou tāuà, oia â te hana, e tiòhi i te pohoètia o te ati o Tiu. I tēnei à, ia peàu i te poì enā nahu te tōua, pahatia âua e te ènata. No èià, te heheketia o te keâ me te èhi me i ùna, i èe ai te poì o Tiu, ma uta, ma tai, ma Tahaoa ; hee atu ai i te tau fenua kē. Atiitia te tihe o te ati o Anainoa i Omoa. Te tihetia mai, aê he ènata hakaùa, o tēnei kooūa matapō tootahi te èka nei.

vlcsnap 2021 12 10 14h43m14s062 Copy


2) - Teào no Tiu, haakakaitia e Manuel Tauapahatua Gilmore

  Te èka o te ati o Tiu i Omoa. I tītahi â, u maakau te ati o Anainoa e hee mai e èka i Omoa. E hee mai me te tōua no te fao ia Omoa no âtou. Te ati o Tiu e vaè anatu i te koìna. Te koìna i ùna o te paepae o Ruha. O īa te tāuà e vai nei i ùna o te paepae. Te tuputia o teâ tōua, ua pao to Tiu i te hiki, toe mai tēnei tāuà o Ruha.  Te toitoi e ùumi i tēnei kooūa. U peàu aneiho hua kooūa i te poì o Anainoa :

« Epō ôtou e ùumi ia ù, e hakaìte atu au ia ôtou i te tau inoa fenua paotū. »

  Te paona o te tau inoa fenua i te hakaìte, u peàu ia âtou e ùumi ia īa. Aòè te poì e maìmaì. Ua tohe me te peàu :

« Aòè ôtou e ùumi ia ù, aòè ôtou e mau i înei. A tuu i to ù upoo i àò, titii me te keâ ma ùna. »

  No te ati o Tiu, ua hiki ma Tetana. Tihe i Manuoo, ua èka i èià, u haapei i te kai no te òutee. Kāòti i te kohe no te hana i te tau vaa. E ava poto te èka i èià. Ua haapeipei no te hee. Tunu i te mā ; pei, ua hee. Te heena, aòè i ìtea i hea.

   I tītahi ava ma hope mai, enā hee te kooūa o Takaria i to īa òutee i Tahiti. To īa huatia mai ma Napuka, ma Tepoto. I Tepoto, ua fiti īa i uta. Ua ìte īa io tītahi faè e tahi paafio, e iva ònohuu e vaù èhua. Te peàutia o Takaria e fiti īa i Fatu Iva, u teào hua paafio ia īa ma òto o te èo ènata. Ua faì hua paafio i to âtou heetia me i Omoa, pii ma te kaavai o Tetana, tihe io te Anaotetoii, tihe i Taataa, taha tihe i Manuoo. I èià, ua haapei te tau ènana motua i te kai, kāòti i te kohe, haapī i te tau vaa, ma hope i hee ai âtou. To âtou heena, ua tita te vaa i to he tai. Te fā o te â, ua iti te vaa i to he tai. I te ùa o te âtapu, ua hee te hoa i to īa heena. O īa te paafio paona e toe nei me io te ati o Tiu. E ìma èhua o īa i te heena me i Omoa. No èià, ua tau te tau vaa paotū te vahi. Ua tihe tītahi vaa i Rurutu.

© Te Haè tuhuka èo ènana - Académie marquisienne – Èhua/janvier 2022

Propulsé par CComment