Photo : Planétarium Rio Tinto Alcan
Image de base par Rawastrodata / Wikimedia Commons (GFDL / CC-BY-SA)

NO TE MATAHETŪ MATAÌKI (Les Pléiades)

Oi koè aùa nei te maakau o te ùa mou àu kōkooūa, pāpakahio, e ako mātou nei i te tuku atu i te ùa mou ikoa matahetū pii me he hakaviviniìa a to tātou tau tukane Maori.

E aha MATAÌKI i òto o te pohuèìa o to tātou puke tupuna ?

E kāpou hetū ta te tau tupuna i hakamau no te aahi i to âtou pohuèìa i nā pō kākiu. Taetae nui te hakavaaìa hakaùa no te hakaviviniìa i te tau ikoa kākiu o te tau matahetū.

E iva matahetū no te hakapī ia MATAÌKI

Te ikoa o :

- Te motua (Atlas – TUPU A RANGI) HIVAÀKI, na īa e mau nei i te papaàki me he pou no te tūtoko i te huehenua.

- Te kui (Pléioné – TUPUANUKU) TUPUANUKU, na īa e aahi i te pohuèìa meitaì o te aoatakuà.

E hitu a âua moî, o :

- Te hāmua (Maïa - WAITĪ) VAITĪRĪ, na īa e matavaa i te pohuèìa meitaì o te vai me te tau mēmau a īa e hakapohuè nei i òto.

- Te ùa (Alcyone – MATARIKI) MATAÌKI, na īa e tuku mai i te taìēa, te pohuèìa meitaì, te mōkai, te hanahou me te hakamaakauìa i te tau huaa mamate.

- Te toù (Astérope, akoè à, Stérope – POHUTUKAVA) HEÙA (e ikoa no tītahi tumuâkau pua pūkiki e tupu nei ma he vāvāhenua io tātou.) na to īa oko me to īa hakatu kite ia âvei me te kōhii, atii to īa humuìa me te kuhane mamate o te tau tupuna.

- Te hā (Célaone, akoè à, Sélène, HIROA I TE RANGI) HIAÀKI, na īa te hakatupu ake, te hakahīa me te tapavaù.

- Te ìma (Electra – VAIPUNARANGI) VAIPUNAÀKI, na īa e mau nei i nā hana kōtoa me te ūa io he ataàki.

- Te ono (Taygète – WAITA) VAIKAVA, na īa e apuu i te tai me te tau mēmau e pohuè nei i òto.

- Te hitu (Mérope, akoè à, Aéro, URURANGI) UUÀKI, na īa e mau nei te hakatu hana paotū io he ataàki.

Oinei te ikoa matahetū me te hakaviviniìa a mātou e koàka o te tuku atu e hei me te hakaviviniìa a te tau Hepereo me to tātou tau tukane Maori. Ua hei, ua kaò te nuiìa o te tau àu kōkooūa, pāpakahio. Aua à e tānoho pu no te peàu, âê a tātou tau ikoa matahetū. Oia enā e avai nei te ikoa o te tau TŪ ma òto o to tāua èo. Atika à, e ùku no te tuha atu i to tātou tau ati hou.

No te aha i apaìa ai tēnei kāpou hetū o MATAÌKI, âê o te ikoa motua me te kui te tukuìa ? No te hakahana māeka i te hakamauìa i te ikoa vāàna e te tekao a to tātou tau tupuna.

O MATAÌKI, ta mātou i òko i nā pō tōìki, e hakahitiìa nei io he ava pureìa no te tekao ònohuu a te Èkaretia ... (i tēia mataìki…tēia mataìki…). Na te tau mitinane ma hope mai i too ia Meièhua no te hakahei vāàna i te maakau hāoè (décembre= Meièhua).

Te tau TŪ a te ati ènana, koè nui e hei me he hakaviviniìa a te hāoè. O MATAÌKI ta âtou matahetū i too. No te aha ? Paotū te tau mēmau pohuè i òto o te aoatakuà o te ati ènana, ma he tau TŪ to īa hakamau. E aha te ava no te taùnanu, no te àvaika…, no nā mea hakatahi i òto o to īa pohuèìa.