Haakakai no Kiviekehu, haakakaitia e Māmā Tahiatini Kaimuko

O Kiviekehu, o īa à te motua o tu ù kui tāfai, o Tauapukeani. Ta īa hana afi oko e piki i òto o te tau anakeâ e hano i te tīàna ìmi me te tau pā mea feu ià, me te hano e tiòhi i te tau upoko tūpāpāù ; ia pao ua haamoe toitoi. Oia à ta īa hana. Aê he ènata e koàna i te piki me ta Kiviekehu, aê he ènata e tihe io teâ taha. Te ava paona, aê īa e fiti hakaùa, ua too i ta īa âkau, me te haavai i ùna o Feani i òto o te ana.

Ia hee òe i tēnei kēkē me Vaiumete, e ìte òe i teâ âkau pākikavatia i òto o teâ ana. Me i èià, to īa kūtia i te teâ hana, oia nei ta īa hana, e atu feu. Ia hee îâ, mea nui te poì e hee me īa. Ia hakaìte īa i ta īa pā, paotū te ènata i te haameemee ia īa :

« E aha te mea e koàna ia òe me tenā mea ? »

 Ta īa pā e ivi oti, mea kohia me i òto o te ana.

I tītahi â, e hee nei ma òto o Hapatoni, e feu aa te poì i te ià. Te topatina o hua pā a Kiviekehu, e fā ià e tahi heena ; aî tevee, ua pī te vaa. Ua tiòhi te poì. Ua èka īa i te kata, ua huì io tahipito, ua peàu :

« Me he mea aî pī to ôtou vaa i te ià, e hee atu au no te haapī. »

Ua kakata tahipito. Te hee anatu io tēia vaa, ua haapī, io tēia vaa, ua haapī. I ìò ai Kiviekehu me he motua no teâ poì i òto o Hapatoni. Me i èià to īa heetina, hua mai na, ua papae. Àvetia to īa tino i Patuumoe, i àò mai o Utuau. Ua maìmaì tu ù kui tāfai e hee hiamoe e tahi taha me to īa motua, aê he taha. Ua pī ma ùna atu, ma ùna atu, ma ùna atu.

Pā feuika/Leurre à poisson

Te haavivini a Māmā Tahiatini :

I òmua aè, u tomiputia te ènata. Me he mea enā te motua i àò, o te iâmutu te tomitia i ùna iho, aê koàna ia tomi i tītahi ènata kē. E aha à e tama. Oia à aneiho te tama kaiùtuna. E aha te tama kaiùtuna ? E tama haaìòtia e koàna ia too i te mea paotū, a aha à e kahu, e hami, hakatu īa me he iâmutu. Ua haaìòtia me he tama i ùna atu o to upoko.

Oia te mea ma ùna o teâ poì.

I nā pō kākiu, aê koàna ia piki pu i ùna o te ùmoena. O te iâmutu aneiho te piki. Na īa e too. Tihe i tēnei tai, e vai anatu a teâ tau hakatu, e haanaòputia nei.

No te aha ?

No te mea, oia à te hana i haapaotia e te poì i òmua, te tama a te tuehine, te tama a te tunane. Umoì na tītahi e piki ma ùna o te ènata paotū.

E koàna i te iâmutu, ia hana nā mea paotū ; ia pehi te tuiahami, te paha. Umoì na te poì avai noa e paha ia òe. Aòè, to òe huaa mamate, e hano mai âtou e tuàki ia īa. E hana e tahi hana pē, e koàna i te mate. E hano i te paù, a tahi a meitaì ai.

No èià, i tēnei, ia mātiri, ia tuia e ùa tama, e moe te tau iâmutu ma àò o nā ènata mātiri. Te āhana tuia ma ùna o to īa tau iâmutu. Te vehine tuia ma ùna o to īa tau iâmutu.

Me hua vaina no te mate. Ia mate anaè e tahi iâmutu, e àvetia e kokomo i àò o to òe vaevae. E hapaitia te vaevae, e tuu te vaevae ma ùna o òe. To òe upoko ma àò. Oia à ta òe kāòha. E kāòti òe i to òe òuoho kokoa, e tuu ma ùna o īa.

I òmua, aê te ènata e àve i te moni mea kāòha. No tēnei ava te moni. E àvetia nei te tauera, te kāèu… ; na te iâmutu aneiho e too e tuha ma ùna o te tau iâmutu paotū. I tēnei ava e moni e tootia mea kānea i te papa me te ùa. Te toitoitina, e tuha te moni ma ùna o te tau iâmutu aê koàna i tītahi ia peàu.

I òmua e tootia te keetū mea kānea i te ùa tūpāpāù. O te iâmutu aneiho te ènata e koàna ia too i teâ keâ e keetū. Umoì e ènata kē. Aòè, e koàna òe i te mate. Oia à aneiho e hano i te paù io te taha a òe i ìte i teâ mea.

E aha te paù ?

E àu noni, e puu noni, e àu vaòvaò. E paù ma ùna o òe. I te maùoìoì, e hano i teâ paù, umoì e tekatekao me te ènata.

© Te Haè tuhuka èo ènana - Académie marquisienne – (2014) - Mei/décembre 2020