HAAKAKAI NO HINA

Me i Hiva Oa tēnei tekao haakakaitia e Māmā Tahiatini KAIMUKO

O Tataiva te motua o Hina. Te noho i Imunui me ta īa vehine o Tiamate. Ua fānau ta âua tama tōmua o Hina. Te ùa o te tama o Upe.
Ua fānau mai Upe me te keeheumanu. O īa à te tama haataetaetia e nā ànamotua. Ua tootia mai e nā kōkooūa ia Hina e èka me âua i Vaiinihau.

I tītahi â, ua fiti Hina tihe io te paepae i Utuau, ua ìte i te keâ me te înaì ika i ùna. Ua pē te ika. Ia hee Tataiva i te àvaika, aè àve i ta Hina ika, e tuu i ùna o teâ keâ.
Te ika toitoi e àve mea tāfai ia Upe. No èià, ua fiti Hina, ua haahaa Hina i te ìtena i teâ ika i ùna o teâ keâ.
To īa fititia anatu, aè he mea nā motua io he faè. O Upe tēnei e èka nei. Ua peàu Hina :

« Oinei te hana a ôùa me to tāua motua. E haavai ôùa i ta ù hope înaì i no he motu keâ e haapiàu. Ua kai ôtou i te mea meitaì. »

Aì koàna ia Upe i te tekao i te tuehine, ua too Hina i te keâ, ua pehi. Pakaû te keâ i no he keeheu, fati pu te keeheu. Te hee mai tenā o Hina mei uta io nā tupuna. Peàu i nā tupuna :

« Ua pehitia e au ia Upe me te keâ, fati pu te keeheu. »

 I peàu ai nā ànamotua :

 « Umoì e èka hakaùa e Hina, a keàa te e èhi. E fitu e èhi, e kītii i te kooi. E hee òe me i înei i no he muaàe i Puatea. I tai atu o Vaipio io te muaàe koa, enā me te papamatatahi i ùna. »

I peàu ai nā tupuna :

« A hee e Hina, umoì e èka mai, e poì hou, a oho te ìi, a huì, a fāìu te mata, a hee. ! »

.Tēia heetia o Hina, tihe i te muaàe i Puatea, ua haanaunau i èià : 

Pāoko e, pāoko tua nenānenā

Ma ìna a Hina

I te tihe i Upehau

 
Ua teào mai te pāoko :

Kekeke tikētikē

Kekeke tikētikē

Aè tihe

Mea iti po me au

I to he òto tai

 
Vevaò hakaùa Hina :

Kōkama tua huuhuu e

Ma ìna a Hina

I te tihe i Upehau

Ua peàu te kōkama :

Aè au e tihe

Papati noho nei au

I òto o te òto tai

Aè au e tihe

Ua vevaò ia Honu. Mei èià to īa haanaunautia ia Honu no te too ia īa mea àve :

E Honu e

Ma ìna a Hina

I te tihe i Upehau

A kau mai !

 
Ua tihe te Honu, ua piki i ùna o te Honu.

Epō te hee o Hina, ua hakako nā tupuna, ia mate i te one, e vahi te e èhi me te tupu i no he tua o te honu. Ia pōhā, ua kai.

A hee atu ai âua e, tihe i òto o tītahi kaavai i Uahuka. Enā e vai nei e tahi òto vai keî i Uahuka.

Tihe atu na i èià, te ènata aì vaè. Te ìtena ia īa, ua ui :

« Mei hea tēnei vehine pootu ? E aha te hana i òto o tēnei fenua ? »

Ua māio Hina. Ua tiòhi :

« E aha te maakau o tēnei poì ? »

 
Ua haatataèka Hina io tītahi faè, ua òno īa i te uē kūkūìna. Ua peàu i hua mou ènata e uē nei :

« E aha ôùa i uē ai ? »

« E uē nei māua i ta māua moî, no te mea e haafānautia ta māua moî.
Ia tihe i te ava mamae e kāòti te ôpū o te kui, ua too mai i te tamaiti, ua mate te kui. »

I èìna te tootia o Hina i nā kōkooūa :

« A vai ôùa na ù e tiòhi, e hano ôùa i te pūhuu mēià me te àunoni, e tuu i înei. Na ù e haafānau i te moî. »

 Kīkiiete hua mou ènata nei. Ua hano e ìmi i ta Hina i pōpahi, ua koakoa âua mēìa ua òno âua e tahi tekao hou e pohoè te ènata ma ùna o te haafānautia.
O âtou aè ìte i te haafānau. I tēnei, ua hee Hina i òto o te pāòto tifa, o īa aneiho me teâ moî.
Te òno te òno o te motua me te kui ua fānau te tamaiti. Ua too Hina i ùna o īa, fāfī me te àupūhuu. Kāòti te pito, pona me te aveaho.
Ua vavaò i te motua me te kui, hano mai e too i te tamaiti no te àve e pīhuu me te pani, ia pao haakaukau i te vai,
ua too i tītahi haìna toitoi no te kītii i te pito.
Ua haka te motua me te kui, i te koakoa me te kāìè mēìa ua pohoè ta âua moî.
Ua ùku i àò o Hina, hāpai ia Hina.

Ua peàu Hina :

« A koakoa tātou i tēnei no te mea mea pahitia mai au i te tihe i înei »

O īa à te hana keî i koàna io teâ fenua o te hana haafānau.

Ma mua èna o Hina i èià, aè te tau vehine e èka hakaùa nei me te āhana i òto o teâ kaavai fenua.
Aè èka, oa fānau te tama. Tēnei, mei te āhana aè èka me te vehine, no te mea ia fānau te tama, ua mate, ua mamae te āhana.
Te tau āhana èka pu. Ua ìte hoì tātou i te hana a te āhana i ùna o īa.
O te vehine, e hano e kāòti i te akafaa hou, ua haamenia meitaì, o īa à to īa ma ùna no te hana haakōnini.
Ia kākī òe i te āhana, o īa à te hana me teâ akafaa, îâ à kōnini ai.
Te tihetia o Hina îâ à, i koè ai teâ tau mea paotū.
E tahi māhina ia Hina i te èka i èià, no te hakako i te haapohoè i te ènata io teâ kaavai fenua.

I tītahi avatea, ua fiti Hina i uta, ua paki te òumati. Ua piki i ùna o tītahi tumuâkau.
I àò o teâ tumuâkau e vai nei e tahi ùavai. E vai tēnei no te tama a te hakāìki.
Ua piki Hina i ùna o teâ tumuâkau mea tūfao i òto o te vai. Tēnei te tihetina o te tama a te hakāìki, ua ìte Hina mei ùna.
Aè īa i taaàu, èka pu e tiòhi, ua kata mei ùna. Tēnei tama a te hakāìki i àò.
Ia hee te pakiòumati i te avatea i ùna o te ata o Hina e kata nei, maakau nei īa enā tēnei vehine i to he òtovai.
Ua tūfao i to he òtovai, aè he mea e koàna. Hee hakaùa i te kaokao, e kata anatu aa Hina.
Tūfao hakaùa i to he òto vai, aì koàna. E kata anatu aa Hina. Haamoû hua tama nei i te vai, èka pu, kaituto, me te peàu :

« I hea tēnei ata vehine ta ù e ìte nei, e ata mana, e hano oti e haamotii ia ù ? »

 A tahi a feau te mata i ùna. I no he tumuâkau, ua ìte ia Hina i ùna. E tumukehià.
Me to īa vave mai ia Hina, a iho mai. Ua iho mai Hina.
Ua èka âua i èià i te vai kaukau. Ia pao, ua too teâ tama ia Hina, ua hee. I peàu ai Hina :

« Aè au e èka me òe. A tahi a pahitia mai o tu ù ànamotua ia ù e hee au i Upehau. O Upehau, enā i ùna o Nukuhiva. »

 I hee atu ai âua i èià, kānea te faè, fānau mai te tama, topatia te inoa o Tataiva, o te inoa o to īa motua.

Tēnei aè hei te maakau o Upe. Mei te naòna o te tuehine, e uē aneiho te hana.
E âpautia anatu aa te keeheu e to īa motua, ua oà. I peàu ai Upe i te motua :

« I tēnei, e haavai au ia ôùa. E hee au e ìmi ia Hina. »

Peàu te motua :

« Pēhea to òe ìte i hea Hina ? Aè òe i ìte i hea te taha a īa i hee ? »

« E hee au e tekatekao me te kūkū. No te mea te hana a Hina e puuaoa kohi mea kai na te kūkū. »

 
I èià to īa hanotia e vavaò i te kūkū i te maùoìoì :

Kūkū e pehu e

Kūkū e pehu e

Kūkū ahiririito

Ma ìna au i te tihe io Hina

I hea Hina ?

 
Ua tani te kūkū :

Kūkū ahiririito

Kūkū ahiririito

Ua hakatūtia te faè

Ua tū te faè

Enā Hina i to he faè

E hee òe mei înei i Upehau

I înā òe e ìte ai ia Hina.

 
I îâ à, ua haanaunau hakaùa :

E Upe Upe tū

Tunane o Hina e, Upe tū

Ma ìna a Upe i te tihe i Upehau e

Upe tū

Kūkū e Kūkū e he riito

Kūkū e he riito

A kē tāua

A pau tāua a hee

To âua heetina, na te kūkū i aahi tihe meitaì i ùna o te tūànafaè o Hina.
Ua ìte Upe i te tihekaatia o te tama mei òto o te faè, ua koi. Ua vavaò Hina :

 « Tataiva ! A hua mai, haakoi òe i înei ! »

Ua noho Upe i ùna o te kāàvafaè, me te tani hakaùa :

E Upe tū

Tunane o Hina e

Upe tū

E Hina e

Upe tū

Moì òe Tāiva e

Upe tū

Ma înei a tāua i te hua e

I Imunui e

I èià te koitina o Hina i vaho, ua ìte i te tunane. Ua uēuē âua. Mei èià âua i te fitina e haka i ùna o teâ tohua.
Ua too Upe i to īa tuehine, ua haahua mei te āhana mei te tama. O âtou paotū te i hua mai i Imunui.

© Te Haè tuhuka èo ènana - Académie marquisienne – Âvea/novembre 2020