mercredi, 30 décembre 2020 04:00

Tau tekao taki èka (72) - 72 poèmes d'enfants marquisiens avec audio - 2005

 

001 - Te hetū (L’étoile) – CM1/CM2 no Vaipaee, Ua Huna

 
E ona te hetū

I te pō keevō

Me he tau manu

Ùna o te àni.


Puàpuà âtou

Me he moni kiki

I ùna te paè

Haatepēiù.

 
I vāvena o âtou

Tūìa Nāpeka

Me he hakaìki

Pī i te koakoa.

 

002 – No to ù kui (Pour ma mère) – CM1b, CSP no Hakahau, Ua Pou


E pootu koe

No mātou nui,

Tiàtohu koe

E tāhia nui.


Matavaa oko

I te pō pōtako ;

Hīmene kōnini,

koè takanini.


Tiaè hararā

Puàha ananu ;

Mata katakata

No mātou, koù.


Koùtaù koe,

E te poe hei,

Na koe te hei

Motumotu koè.

 

003 – Tīaè (Tiare) – CP CSP Atuona, Hiva Oa


E pua tiaè

Na teâ pāhoè

E tū te pootu

O te pokoèhu.


E kaò tiaè

Na te tama hou

E poèa naè

Te pōìti hou.


A too i te hei

E tiaè tēnei

I te â koìna

O to ù tupuna.

 

004 – Na to ù òna kui (Pour ma chère mère) – Leslie SANTOS, CE1 no Puamau, Hiva Oa


E ùmihi au

Tai heke ana

I te taetae

I haapupuni.


I òto o te one

U koàna mai

Te kuà pūkava

Pōnionio ti.


To ù òna kui

Tāhia nui e

Tuu atu au

Te pūkava paki.

 

005 – Kumuhei – Tiare RAIHEUI, Neil HUHINA, Rose-Marie HUHINA
me Carl-Émile TOUATEKINA, CP no Puamau, Hiva Oa


Kumuhei te upoo

Òutī te kooi

Hohope tēnei

Òriòri nei e.

 

006 – Te mātua honu (Monsieur Tortue) – Caroline TEVENINO,
Joseph NAPUAUHI me Dominique, CE1 no Puamau, Hiva Oa


Tai naùnaù

Ua hiti mai

Mātua Honu e

No he one tea.


I te ana pōpī

Heau te mata

Kaituto ana

Ma hea te tihe mai ?

 

007 – Te pua kāùpe (La fleur du « pua ènana ») -
Caroline TEVENINO, CE1 no Puamau, Hiva Oa


E ùmihi nei

Au ia òe,

Te pua kāùpe.

I hea to noho ?


Ua tani te èo

Me i ùna mai

Eīa au nei

I Vaiani e.

 

008- E toù ànimara i mua to ù faè (Il y a trois animaux devant ma maison)
SM no Hanaiapa, Hiva Oa


E potu pōtano,

Koè nui te òno.

Na tātou e ìmi,

E potu pūtuì.


E moa titotito,

Na tātou e hano.

Koè nui te vai pu,

E moa īa mea kai pu.


E nuhe nanahu,

Na tātou e humu.

Koè nui te taki,

E kaiìa te kaki.

 

009 – Ùmuhei – CE1 no Hanaiapa, Hiva Oa


Mea nui ta tātou pua,

Mea kanahau te pua,

Pua kakaa tēnei,

Te pua mea ùmuhei.


Te tiaè māìta,

Kāùpe kuuhua,

Te mine vairoti,

Te pūahi pūkiki.


Faahoka paa,

Humu me te tau pua,

Tūtū me te pani,

Ua pao te ùmuhei.

 

010 – Te tai (La mer) – CP, CE1 no Nahoe, Hiva Oa


Ia tū te òumati,

Pupuà te tai,

E māòna hoì

Ia hī i te ià,

Mēmau pohuè

No tenā ènata

Haataetae,

E pohoè òe.

 

011 – Te èhi vahi (Fendre les cocos/Le coprah) – CP no Hanaiapa, Hiva Oa

Nui te tumu èhi

Nui te èhi vahi

Nui te kete èhi

Nui ta tātou moni.


Na Aranui tenā

Na īa e too mai

Na īa e pāona nei

Na īa e utu nei.


E haataetae īa

E kanahau oo īa

E èhi māìta

E èhi moni.

 

012 – Te keukeu (La chèvre) – CM1 no Atuona, Hiva Oa


Keukeu vaè io ù

Mea taùtaù

E kere to īa

E ùumitia.


I te ava fānau

To ù kooūa

Haapei te umu

No te tao ia īa.


Hano i te keukeu

Te i humutia

I to he pāpua

Pohoè ! te keukeu…

 

013 – Te ùmuhei – CM2 no Atuona, Hiva Oa


O au tēnei o te ùmuhei

Kāneatia e te tau kaìoi

No te haakekaa ia âtou

Mea haakekaa ia ù.
----------
Kāneatia hoì au

Me te nuitina kekaa

Oia hoì te tiaè, te pītate,

Te faahoka, te mine, te pua kāùpe.
---------
Òno nui no òe te ùmuhei

Hana èkaèka tēnei na te tau vehine

Kekaa nui to ù òuoho i te ùmuhei

Mea kanahau no ù te ùmuhei.

 

014 – Te tumuèhi (Le cocotier) – Te pāòto tama hou no Taaoa, Hiva Oa


To ù aka tēnei

Vetitvetitia

Kānea àpau

E kātumu ahi

To ù tumu tēnei

A kokoti, a ketu,

E taetae nui tenā

Me i kiu mai.

To ù àu tēnei

A keàna ia ù

No te haamau

I to òe tino.


To ù kaùoo

A humu, a tahu !

E keàpatia

I te vaanui.

Tini te kākano

No te haaoka

I no he kōniu

Kōniu purumi.

A tiàu mai

I te vaiòè

No te haamoû

I to maovai.


Haatetae

To ù keikaha

Hakaeke faè

Pona ama vaa.

Haanaunau

I to ù pootu

O au tēnei

O te òno nui.

O au tēnei

O te tumuèhi

To òe pohoè

Te tama ènata.

 

015 – Te piha (Le bœuf/la vache) – Teikihaa AH-LO, CM2B no Hakahau, Ua Pou


Piha kai èitā

Paka i te vai

Piha patapata

Io he kaavai

Kere nihi poto

Taki kooūa

Piha kai âtiko

I te taì papa.


Noho tuaivi

He toa mātuku

I te kaokao tuaivi

Tiòhi ia mātou.

Tua huuhuu

Huu veò òa

Kōpū taùtaù

Upoko karaihā.

 

016 – Te piha (Le bœuf/la vache) – Kuha PAHUIRI, CM2B no Hakahau, Ua Pou


Piha kai èitā

Piha kaipekā

Taki tuìtuì

Piha inu vai.


Piha hiamoe

Ma he èpo hoo

Piha uē i te pō

Piha taki te uē.


Te piha tātai pu

Ia kite pūkiki

Te piha rere pu

Ia taki te puhi.

 

017 – Te menē (La chèvre) – Kevin, Taheta, Richard me Élisabeth, CM2C no Hakahau, Ua Pou


Ua hee te menē

Io he tuaivi

No te hano e kai

I te èitā tee.


Ua kite te menē

I tītahi ènana

Ma he maaèitā

Ua rere te menē.

 

018 – To òe henua (Ton pays) – CP, CE1 no Hane, Ua Huna


E ta ù tama e

E ta ù tama e

A tiòhi i tai !

A tiòhi i uta !

A tiòhi i ùna !

A tiòhi i àò !


Eīa Ua Huna

To òe henua

Na te tau tupuna

I vai mai no òe.

 

019 – Taitīpaero (Nom d’un cheval)


Hoare pūkiki

Mea toa īa

Mea hana īa

E hoare koi.

E hoare vaè

Haataetae

Te tau tōìki

Me te manihii.


Mea òno īa

Mea kanahau

Ia koi īa

Me to īa moû.

Auē te mahaò

Taitīpaero

To tātou hoare

Mata keekee.

 

020 – To ù pohuèìa (Ma vie) – CM1 no Ioteve Peàto no Taiohae, Nuku Hiva


E kōhoà nei au

I te pohuè òa

I te koekoe moû

I te pakaihiìa.


Na te haatāhia

I tu ù huaa

I tu ù haètoa

I tu ù henua.

 

021 – Te moa (La poule/le coq/le poulet) – Brigitte HIKUTINI, CM2 B no Hakahau, Ua Pou


Te kio moa kaiū

Te moa kaipekā

Te moa rere pu

Ma he oatea.


Te moa rurui

Te moa pāpāuō

Èo tuìtuì

Hiamoe i te pō.

 

022 – Te moa (La poule/le coq/le poulet) – Basile KOHUMOETINI, CM2 B no Hakahau, Ua Pou


Moa kai ota èhi

Te nino māìta

Te pata pūkiki

Rere ma he èitā.


Moa kaimōmoke

Kai i te kākaa

Veò keekee

Taki oatea.

 

023 – Te piha (Le bœuf/la vache) – Vaiana, Kameha, Sylvia me Hapai, CM2 C no Hakahau, Ua Pou


Ua hiti te piha

E inu i te vai

Ua kai i te èitā

I te pōpōuì.


Ua heke te piha

Ua mākona īa

Hānau ta īa kaiū

E kai i te vaiū.

 

024 – Te puaka (Le cochon) – Francky, Keàni, Cindy me Hiatai, CM2 C no Hakahau, Ua Pou


Ua rere te puaka

Ma he maaèitā

Ua topa te mako

Ma ùka o te upoko.


Ua hiti te puaka

E inu i te vai

Ua kai i te kava

I te pōpōuì.


Ua hee te puaka

Ma he vaanui

Tihe io te ùa

Hano i te kaikai.

 

025 – Te kori (La fourmi) – Judith TEIKITOHE, CM B no Hakahau, Ua Pou


Te kori rere pu

Te kori pāpāuō

Te kori piàu

Hee ma he èpo


Kori pakakina

Kori pōpororō

Te kori kaipekā

E tōtoi te èò.


Kori tuìtuì

Kori noho haè

Te kori rurui

Kori keekee.

 

026 – Te potu (Le chat) – Hoka, Hervé, Mélodie me Teii, CM2 C no Hakahau, Ua Pou


He potu māìta

Hee ma he èitā

Tihe io te ùa

Hano i te kioè.

Ua hee te potu

Ma he vaanui

I ta īa kai

Tomi me te kahu.


Ua topa te potu

Io he maapua

Hano i te moa

Ma he tumuâkau.

Ua tihe te potu

Ma te tua moa

Hano e kūmia

I ùka he tumu.

 

 

027 – Te peto (Le chien) – Pua, Tahiatapu, Vaehina me Hiana, CM C no Hakahau, Ua Pou


Ua hee te peto

Ma he vaanui

Tihe io to īa kui

Ma te kaokao.


Aê īa i kite

Ua kiiete īa

I to īa kui

Io he vaanui.


Ua para te peto

Ma ùka he veo

Tihe i te tumu

Para io he kaù.

 

 028 – Te kākaa (Le lézard gecko) – CM A, CSP no Hakahau, Ua Pou


Kākaa kai pepe

Kākaa noho haè

Kākaa māìta

Rere ma he àma.

Kākaa rere pu

Ma he pāpāoa

Kākaa koi pu

Ia puà te àma.


Kākaa pāpāuō

Taki tuìtuì

Pakakina te èo

Kākaa rurui.

Kākaa kaipekā

Tōtoi te èò

Veò pōpororō

Kākaa ènana.

 

029 – To ù hoare (Mon cheval) – CM1, CM2 no Vaipaee, Ua Huna


Hoare māìta

Mea toa īa

E hoare vaè

Mea koi īa.

Mea taùtaù

E hoare oko

Hoare haataetae

I te manihii.


Mea òno īa

Mea kanahau

Mea hana īa

Mea koi īa.

Me to īa moû

E hoare ôpū

Hoare meitaì

Tēnei hoare.

 

030 – Te honu (La tortue) – CM2 C, CSP no Hakahau, Ua Pou


Kau ana ma te pō

Me i te oatea

Ùku no te hano

E kai i te ika.

Honu tua ìmu

Io he tai anake

To koe hakatu

Koi ia rere.


Ia tau io he one

Paìneke moû

No te hakatihe

Io he ùa hānau.

Hakatohitohi pē

I ta īa māmaì

Tomi io he one

To too io he tai.



 031 – Kòee nui (La grande anguille) – CM1, CM2 no Vaipaee, Ua Huna


 I òto te ana

Vaipunatea

Ua moe mate

Kōee nui e.

Tino patapata

Puaìna rere

Veò varevare

Mata kina īa.

 
Ma ùna te ana

Vaipunavao

Ua panapana

Te kōuà fiō.

Hua hope ana

Kooi mōmona

Upoo tūtae

E kai nā kōee.

 

032 – Te tai (La mer) – Violette B. – CM2 B no Hakahau, Ua Pou


Te tai, e vaihee

I te hope henua

Ta tai kavakava

E pī io he one.


Iti pono te tai

E tomo i òto

O te vāvāpātai

Me te tai òto.


E pī te tai

E tai pokopoko

E ikuiku tai

E tai no pāoko.

 

033 – Te tau â (Les jours) – CM1 o Taiohae


Òmua, e mave rurī i te tama

Hakako te èo no te tama

Muì iho, e anaunau oko

Te tau reta no te tetau maratī

Āpuu meitaì meretī i te ikoa

Tāhia nui òomi menava i te ikoa

Na iutī i haatapu nui i te hīa

Koakoa nui, èkaèka nui haataetae te hīa.

Na venini i vevaò te nūmera

No te haamau koekoe i te tau nūmera

E haapeipei toitoi ana ia tāmetī

No te koìka nui âtapu me tāmetī.

 

034 – Te òumati (Le soleil) – CM1, CM2 no Fatuiva


Kuuhua te hīhī

Ua uà te ahi

Pōnionio te ata

Veàveà no īa.


Tiaì anatu

te fenua tumu

Te i naò i te pō

Te i tū nei no te ao.

 

035 – Te pua tiaè (La fleur de tiare) – CM1, CM2 no Fatuiva


Io he èpo īa

I te tuputina

E hei no ù nei e

E kekaa no òe.


Auē te èkaèka

O to īa îìma

Puàha i te pō

No ù i te ao.

 

036 – Te tumumei – L’arbre à pain – Tau tōìki no Hakatao, Ua Pou


Òa, tiketike

Makamaka nui

Kāhui te mei

Kii keekee.

Nanu io he èpo

I àò te aka

Tupu io he keâ

I àò te èpo.


Tumu pukupuku

E pī i te àu

He kāìèìa

Na te ènana.

He pootu koe

Vāveka o te tau tumu

He poèa koe

Tumu kanahau.

 

037 – Te mei (Le fruit à pain) – CP, CE1, CE2 no Hakatao, Ua Pou


Kata òutī òa

Ki taataa

He èpau māìta

E kooūa pāhio.

He kiko peehū

Òto o te kii

Pī i te pukupuku

No ta ù kaakū.


Uho patapata

Hōhonu i òto

E pātiaìa

Pūkiki te kōmata.

Puku kanahau

Me io he âkau

I hakatupu

No ta ù pōpõi.

 

038 – Te àu mei_1 (La feuille d’arbre à pain_1) – CE1, CE2 no Hakatao, Ua Pou


E àu òoa

E àu putaputa

Òutī te àu

E tiòhi te àu.

Àu nihinihi

Keàpa i mua

Òa tiketike

Makamaka nui.


Kaokao o te mai

E èva te àu

Te puke tōìki

Tiòhi ia mātou.

Keu te metaki

Àu kaèkaè

Hekeheke mai

Àu òutītee.

 

039 – Te àu mei_2 (La feuille d’arbre à pain_2) – CE1, CE2 no Hakatao, Ua Pou


Nihinihi koe

Àu òìòì

Pupuà to koe

Àu paìpaì.

Kata èpau

E àu pē nui

Enā io he tumu

Enā a pī nui.


He tīpapa ìma

Òutī nui koe

Koè putaputa

Topa mai koe.

Àu maka nui

Àu kanahau

Tokatoka nui

Koe, na mātou.

 

040 – Te heikai vaihopu (Le heikai vaihopu) – CP, CE1, CE2 no Hakatao, Ua Pou


A ihi te kii

A taki te uho

Kokoti te mei

Vai èka te kiko.

E heka te èhi

E tahu te ahi

E tuku te keâ

Ahi veàveà.


Òoi te èhi

Kōèhi kukuu

No ta ù heikai

Kāvii mōuku.

Maikoke te keâ

Kōmahi kōèhi

E kaakū kena

No ta ù heikai.

 

041 – Te tumumako (Le manguier) – CM1 B no Hakahau, Ua Pou


No to ù tupuna

I nanu ia koe

I tupu ai koe

Me he vaipuna.

Tumu pokohoho

Me he mohomoho

Nui te èhua

I te pāpua.


Àu òutī puku

Kaò pu te pua

Èeva te maka

Toko i te puku.

Puku kai hei

Na mātou nei

Koù te tupuna

Mako punapuna.

 

042 – Te manu o Nuku Hiva (L’oiseau de Nuku Hiva) – CM1, CM2 no Vaipaee – Ua Huna

 

To īa kanahau oko

To īa pekeheu māìta

To īa pupuà io he pō

Hinenaò ana ia īa.


Hee manu e koutee īa

Me te òri io he àki

Kanahau te moemoeā

Me to īa ìi oko nui.


Ia pūkana io he maù

To īa kakaa te pītate

To īa kanahau vii pu

Ia hee atu te kuhane.

 

043 – Te pua (La fleur) – Maite Tamarii, pāòto 4A, haèhāmani tuaùa no Ua Pou


Mea nui te tau pua kanahau

E tui i te hei mea āpuu

E pua kanahau ia tiòhi

Kohi au i te pua mea tāpī.


Mea hakakakaa i to ù haè

No te kanahau o to ù pohuè

Mea hakakanahau i te henua

Hōata ia tiòhi te ènana.

 

044 – Te pua kāùpe (La fleur du Kāùpe) – Pāòto 6A, faèhāmani tuaùa no Atuona


Kekaa māoì te pua kāùpe

Me i to te vao mai i no he puaìna

O tēnei tau kui tuehine

Kāìèìa e ta âtou tau āhana.


Auē te kekaa o tenā pua

Puàha nei i te māhina no Âvea

Tihe i te māhina no Ūaòa

Hinenaòìa e te puke hoa.

 

045 – Te tīaè (La tiaré) – Tehina, Tepua, Tehihi me Vehine, faèhāmani tuaùa no Atuona


E pua tīaè to òe inoa

O òe te puàha nei i te pō

To òe àupua mea māìta

Mea kanahau to òe tino.


Tootia ia òe no te koìna

To òe pootu te pua tīaè

Kāìèìa e te poì koìna

Koakoa no te tau vehine.

 

046 – Te Natura (La Nature) – Stéphanie AH-LO me Laina VALENTIN,
pāòto 4B, haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


Umoì e titii te kaù èpo

Tapu nui te tau tekeo

Umoì e hakaèpo te Natura

Hakataìtaì tātou ia īa.

Mea pootu te Natura o Ua Pou

U hōata te pua io he tau tumu

Hākai te ūa i te tau aka

E hakaòri te metaki ia īa.

E pupuà to īa kahu hou

E tiaìa īa e te manu

E kanahau te tau maka hou

Hakahiamoe īa ia mātou.

Hākai īa i te tau ânimara

Hakataetae mātou ia īa

E tupu īa paotū te vahi

O īa te pohuè o te ènana.

 

047 – Te tuaivi (La montagne) – Michaël KOHUMOETINI, pāòto 4A, haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


Mea kanahau oko te tuaivi

Me io koe e tupu te tumuèhi

Auē to koe poèa nui e

Koutee i tēia henua.
---------
Me io koe e tihe te ènana

Haaèkaèka no mātou

Koe te pohuè o te ènana

Me io koe e tupu te tumumiò.
--------
Mea mōmona te èhi no mātou nei

Ma te pōpōuì e kite au i te pou

Enā me te â aê au e kite i te pou

Mea kanahau oko te tuaivi

 

048 – Te pua tīaè (La fleur de tiaré) – Steeve, Thomas, Joseph, Rahera me Florentine no te faèhāmani tuaùa no Atuona


Kanahau oko te pua tīaè

Mea māìta nui to īa pua

Mea kekaa oko tēnei tīaè

No te kānea hei o to ù motua.


Paotū te ahiahi māìta nui

Tēnei tau tumu a to ù kui

Te tūmoe ua hee te kekaa

No te èkaèka o to ù huaa.

 

049 – Te tahatai (Le bord de mer) – James IHOPU, pāòto 4A no te haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


Mea kanahau te tahatai i înei

Io mātou mea pupuà te one

Mea haaèkaèka no mātou nei

Me io te tai e pohuè te ika.
---------
Mea mate te tai io he one

Mea ènana e hee i te àvaika

Mea tekeo te tau ika io he tai

Mea mōmona le ika i înei.
--------
E pohuè mātou i te ika

Ma te pō mea ika i Hakatao

Mea mā te tai i Hakatao

Mea haaèkaèka no mātou nei.

 

050 – Te tai (La mer) – Alexandre BIHL me David GONCALVES, pāòto 4B no te haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


Mea pootu oko nui te tai

Ia topa te ūa, ua èpo te tai

Pēpenaìa koe me te ika

Na koe e kave mai te ènana.
------
Ia puàha mai te òumati

U hōata te pootu o te tai

Mea pupuà te taimoana

E hakaheke nei te poì hou.
-------
O koe te èkaèka o te poì

E kaukau mātou io he tai

O koe te kaavai rui oko

O koe te vaanui òa oko.

 

051 – Te tumumei (L’arbre à pain) – Yvette KOHUMOETINI, pāòto 4A, haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


O koe ta mātou kaitumu

E vāhīìa koe me te àu

O koe te tumu poèa înei

E tukiìa koe mea pōpōi.
--------
O koe te pohuè o te ènana

Me i io koe ta mātou haraoa

O koe te kahu o te ènana

O koe te moni o te ènana.
--------
E tukiìa koe mea kaakū

Tātāìa nei koe mea kahu

Koe te kaitumu a te ènana

Koe te haraoa a te ènana.

 

052 – Te tumuèhi (Le cocotier) – Émilienne HUUTI, pāòto 4A, haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


O koe te moni e te tumuèhi

O koe te tumu poèa i înei

Ua vāhīìa koe me ta àu

Tooìa te âkau mea pahu.

O koe te pou o Ua Pou

O koe te veo o te paepae

O koe te vaiū a te tamaiti

O koe te tumu òa oko mai.


Inuìa nei to koe vai

E kaveìa koe i Tahiti

E tooìa koe mea kao

E tooìa te ipu mea pora.

E tooìa nei koe io he koìka

E ninoìa to koe àupoà

Mea tāpī te haè òriìa

O koe te pani o te ènana.

 

053 – Te tumuèhi (Le cocotier) – Darius me Tamahae KOHUMOETINI, pāòto 4B, haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


Mea poèa oko te tumuèhi

E òri te àu tumuèhi

Te àupoà mea kānea haè

Te àupoà mea àaka kete.

E pohuè te ènana me te èhi

E vahi te èhi mea kaikai

Te àupoà mea àaka paè

Te tumuèhi mea hakatū haè.

E too au ia koe mea pani

Nui te hana me te tumuèhi

Mea ùmihiìa moni na mātou

Me io koe te pohuè o mātou.

 

054 – Moemoeā kanahau o Hia (Le beau rêve de Hia) – Gwendolina, kuàìa, pāòto 5A o te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


Hinenaò Hia to īa motua

Ua pī au i te koakoa

U mahaò nui to ù òna kui

Tāhia nui au i ta ù moî.

Ua hakanana pakahio ia ù

Ua hee ma àò te tumuâkau

Haapeipei i tītahi kekaa

Paku atu me te huhe ia īa.

Kanahau oko tēnei pāhoè

Keàpa te òuoho keekee

Ua taki te èo èkaèka

Mea oko nui te hīhīkōtaa.

E taki ana tītahi èo mave

Kave ma òto o te koìka rikuhe

Haapei au te oà tupuna

Ià, kaakū, mītō, meika.

 

055 – Te tai (La mer) – Hugues TAPATI me Joël HATUUKU, pāòto 4B, haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


Na te ènana e āpuu i te tai

Moì nui e mākaka i te tai

Na koe e hakapohuè i te tau ika

E kānea nei te tau ènana i te vaka.

E hī nei au i te tau ika io he tai

O koe te tai aê pao vave

Na koe e hakahee mai i te poti

Na koe e kave mai i te manihii

E hakahekeìa nei te kaùtai

E hee te tau ènana i te ika hī

O koe te tai hakakoakoa

O koe te koakoa o te ika.

 

056 – Te èo ènana (La langue marquisienne) – Thomas TAHITOHIUPOKO, pāòto 4B, haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


E te ati ènana a tū mai koe

O koe te ati ènana nui e

O īa te èo tupuna nui nei

E hakaòko i to īa èo hei.

O koe to tātou òna èo tupuna e

Me io te Henua ènana mai koe

Na to tātou tupuna i hakatū mai

O īa te hakamevaha nui nei.

Ma he èo ènana mātou i te tekao

Oia nui nei te èo toko

A hakapepeù i to tātou èo

E te ati ènana a tū mai koe.

 

057 – To ù Fenua ènata tāhia (Mes Marquises chéries) – Te pāòto 5A no te faèhāmani tuaùa a te hau no Atuona, Hiva Oa


Ua hee te kekaa o te pua

Ia puhi te metani tokoàu

U puàha to òe òna pootu

E to ù Fenua ènata tāhia.

E moemoeā tēnei no òe

I ùna o tēnei anuanua

E pupuà te tau hīhī no òe

E to ù Fenua ènata tāhia.

O te Fenua ènata to ù kui

O te èpo o to ù tau tupuna

A faì i te koìna òno nui

E to ù Fenua ènata tāhia.

A vaa, a tū e to Naìki nui

Me io he hiva tihe i te puna

Ua tihe te keèe òno nui

E to ù Fenua ènata tāhia.

A mave, a haka e te tau toa

A ùtu mai e te tau pokoèhu

E koìna matavaa na tātou

E to ù Fenua ènata tāhia.

 

 058 – Te tau tupuna (Les ancêtres) – Kevin PENNONT, pāòto 4A, pāòto 4B, haèhāmani tuaùa no Hakahau, Ua Pou


O ai òa to tātou tupuna ?

Pēhea òa to âtou pohuè ?

E aha ta âtou mea i vai ?

Me i hea ta âtou kaikai ?

E tau toa ènana hakaìki

To âtou pohuèìa kātahi

Te taetae o te haaènana

Te nukuìa ma òto o te hana.

E te tau ati ènana e, a tū

A hakako i te hana me te nanu

Hakataetae te èo ènana

Te meitaì o te tau ènana.

 

059 – Te paepae o Hina (Le paepae de Hina) – Hekeàni me Béatrice, pāòto 5B no te faèhāmani tuaùa a te hau no Atuona, Hiva Oa


Nānāùa te mata i no he àni

Ua ìte au i te paepae

Auē te kanahau o te àni

To īa àpapatina te huìkē.


Ua hakaìte i te vai

E ūa to ù tau moopuna e

E huumutō te kohu o te àni

O īa te paepae o Hina.

 

 060 – Te fetū kanahau (La jolie étoile) – Titaua me Teipo, pāòto 5B no te haèhāmani tuaùa a te hau no Atuona, Hiva Oa


Pupuà, pupuà te kaiū fetū

I ùna, ùna, ma ùna o te ao

Pupuà, pupuà te kaiū fetū

E tiòhi nei ia òe anatu.

E àma fetū, fetū kanahau

Te pō, ìtetia e tahi fetū

Pupuà òe, kanahau oko òe

I ùna, ùna, ma ùna o te ao

Tiòhi mātou ia òe mei àò

Fetū mea kanahau oko òe

Pupuà òe, kanahau oko òe

To òe àma puàha te ao.

 

061 – Te mama patu (Préparation des « mama ») – Rudy, Steven me Ferdy,
pāòto 5A no te faèhāmani tuaùa a te hau no Atuona, Hiva Oa

Note : les « mama » sont des chitons ou oscabrions, petits mollusques marins à carapace que l’on récolte sur les rochers.
Pour les préparer, on doit briser cette carapace ; c’est ce que chante ce poème.


Ua hee mātou te mama patu

U koàna ònohuu kete mama

Àve io te faè e oo ana

Mea tāfai i te tau poì hou.

Te haapeipeitia i te hā

taki au i te kohe no te tīkaò

Kohi au i te mama i to he pora

Koàna ònohuu kete i àò ;

Mea nui te mama i to he kete

Hoko atu mātou e ìma kete

Te toena ua kai mātou

E àva keî te mama na mātou.

 

 062 – Te maù o to ù fenua (le calme de mon pays) – Johanne me Mailys,
pāòto 5B no te haèhāmani tuaùa a te hau no Atuona, Hiva Oa


Paona koè te tiòhi te maù

Haapūnanaìa e te âkau

Na te hana kākiu moni ai òe

E vivini nei au ia òe.

E tumu âkau hōhonu nui à

E òri nei te tau kaikai paa

Vai pupuhi moemoeā òe

E vivini nei au ia òe.

Mea koè te pua kanahau

Peàu ana ia òe, e maù

Mea pootu, e kanahau òe

E vivini nei au ia òe.

Ua ìte hoì au ia òe

Ma hope o to òe tau maù

Ua ìte au o ai òe

O òe to ù fenua anatu.

 

063 – Te òumati (Le soleil) – te pāòto 5B no te haèhāmani tuaùa a te hau no Atuona, Hiva Oa


Ua tūàka òe i te fenua

No te haapuàha i te ènana

Me i òto o te pōtano keevō

I àò o te maù o tēnei èpo.

To òe tau hīhī pupuà nui

Haamoû i te huaafaè nui

Te veàveà o to òe metani

I àò te maù o tēnei àni.

U keàpa nui te tai anaè

I to òe pupuà paona koè

E koìna tēnei ta ù pāhoè

I àò te maù o tēnei faè.

 

064 – Te toa moa (Le coq) – Victor, Christopher me Kévin, pāòto 5B no te haèhāmani tuaùa a te hau no Atuona, Hiva Oa


To òe èo tani i te pōpōuì

E hakavaa i te mataèinaa

Te veò na te tau pūpū koìna

O òe tēnei e fāfai nei.

U hiamoe i te hora e tahi

E popoììa òe no te kai

E too au i to òe kaiū upoo

Kāòti to ù hoa i to òe upoo.

Haaveàveàtia ia òe

Kāvaììa òe i to he kaikai

Na òe i kamo i ta ù kaikai

No èià e kai au ia òe.

Na òe e haapohoè ia ù

No èià e ùa motua

Umoì e ùmiùmi i te tau moa

A too te koekoe haamoû.

 

065 – Te ika pūkiki nui (Le poisson rouge vif) – Eddy BARSINAS, pāòto 3B no te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


He tai to īa noho

Kau ana me te veò

Kii pī i te unahi

He nino pūkiki nui.


E nino hā to īa

To īa mata pupuà

Ìmi ana i te kai

He tai menino nui.


He ika mōmona nui

E keu à ma he tai

I vaho o te henua

Tū ana io he keâ.

 

066 – Te tau ahiahi nui (Les soirées) – Albertine TEIKITEEPUPUNI, pāòto 3B no te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


Ia topa te òumati

Ua tani te manu kīkī

Ua huhua te ènana

Enā haaao te henua.


Ua heke nui te tai

Io he tahatai nui

Ua hua te tau tupa

Io to âtou ùa.


Kaò iho à te māhina

Hīhiamoe te ènana

Me io te tau haè

Tihe atu i te hora.

 

067 – Te mahaòìa o to au motuhenua (Merveille de mon île) – Antoinette TAMARII, pāòto 3A no te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


Pōpōuì ua vaa te henua

Me i te taki kōnini o te moa

Me te mākeokeo o te metaki

Ùka iho o to òe nino nei.

U puàha te hīhī òumati

No to òe mahaò ia īa

Maakau te meitaì o te â

E haapei no te heke i te hana.

E heke au me te pootu o te â

He vaanui e puàha te pua

I tītahi kanahau oko

Me te èo kōnini o te kōmako.

 

068 – Te tau ikoa no te pohuèìa (Les noms de la vie) – Ornella TEKOHUOTETUA,
pāòto 4A no te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


O ôtou to ù tau hoa

Na ôtou i tuku ia ù

I te koakoa me te kāòha

E tahi kākaùooìa tātou.

Mea kōea pao tātou

E hīmene ana ôtou

E uē ananu nei au

No te kāòha ia ôtou.

Tiòhi au i te tau hetū

Ua koè to ù vaimata

To ôtou mata katakata

Aê tuhaè me ia ù.

 

069 – E heke e (Eh, la pieuvre !) – Margareth KEUVAHANA, pāòto 3A no te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


To òe mata pupuà

I to òe e vaù

Ta òe haìna tōua

Te pūkava me te ìmu.


Kānea to òe ùa

Te puka o te āìa

Ta òe oà e ìi

Mōmona ta òe înaì.

I tihe mai te mate

Tioà òe i te au

Koàna òe i te rere

Umoì e haamate.

 

 070 – Te potu (Le chat) – Yvon TAUPOTINI, pāòto 4B no te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


Ta ù potu hou

Me to īa huu

E hā vae òoa

Niho taataa.


Tātai kioè

Ma àò he haè

Ìtea e te peto

Me to īa hemo.

Kamo kaikai

Io he tapukai

Pehia te potu

Me te rere atu.

 

071 – Te koutee o te pītake (Le voyage du phaéton) – Joël KIIPUHIA, pāòto 5C no te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


Hee pītake i te koutee

Ua kave i ta īa keèe

Ma he aomāàma vii pu

U pihatu i nā pekeheu.

Hee pītake i te koutee

E hīmene to īa heena

Me i to īa pohoètina

Te aomāàma e pohuè.

Ùmihi īa i te òumati

Kanahau te moemoeā

Te henua no te pohuèna

E ìte īa i te òumati.

 

072 – Te pohuè tama ènana (Vie d’enfant marquisien) – Vaite POIHIPAPU, pāòto 3B no te haèhāmani « Te Tau Vaeìa » no Taiohae, Nuku Hiva


To òe mata kanahau

To kii menia ananu

Òuoho kekaa pao

Me he kekaa o te hinako.

Kaveìa oko no òe

He taki èka te hīmene

Òe te tama hakaìki

Òe te hīhī òumati.

Kāìèìa to motua

Te tama makimakiìa

He kui pootu to òe

I haakāòha ia òe.

  © Te Haè tuhuka èo ènana - Académie marquisienne – décembre 2020

 

Propulsé par CComment

Èo ènana

Langue marquisienne

Joomla Template by ThemeXpert